Małgorzata
Witkowska-Wit
Nauczycielka
PSP w Brzeźnicy
Diagnoza
Adresatami programu są dzieci klasy pierwszej, ale
również, a raczej,
przede wszystkim ich rodzice.
Badaniu
poddanych zostało 12 uczniów klasy pierwszej. Przeprowadzono
badanie przez
lekarza ortopedę, który wyłonił z klasy ośmioro dzieci z
wadą płaskostopia,
dodatkowo przeprowadziłam badania stóp metodą planto-
konturograficzną -
wskażnikiem Wejsfloga.
Służy
on do oceny wysklepienia poprzecznego:
W=S/P
Gdzie:
S- długość stopy, P- szerokość stopy
Stosunek
ten powinien wynosić 3/1. Wartości bliższe 2 świadczą o płaskostopiu a
bliższe
3 dowodzą prawidłowego wysklepienia poprzecznego.
W
badanej klasie wskaźniki wynosi: jednego
dziecka- 2,8 u pozostałych waha się on od 2,6 do 2,1. Analizując wyniki
badań
(60 % biorąc pod uwagę badanie lekarskie i 92 % biorąc pod uwagę
badanie
Wskaźnikiem Wejsfloga).
ćwiczenia
korekcyjno-kompensacyjne stóp są więc jak najbardziej
wskazane, wręcz niezbędne.
Program
swym działaniem będzie obejmował dziesięć jednostek ćwiczebnych, każda
45
minut, prelekcję i zajęcia otwarte dla rodziców. Rozkład
tygodniowy ćwiczeń
stóp dla dzieci do realizowania w domu.
Podstawa prawna regulująca organizację zajęć korekcyjno-kompensacyjnych w szkole
·
Zarządzenie MOiW
z dnia
10.07.1973 (Dz.Urz.MOiW Nr 11 poz. 94)
· Nowelizacja pw. (Dz. Urz. MoiW Nr 3, poz.16)
·
Rozporządzenie
MEN Nr 83
z 1996 r. Poz. 724
Cel
główny:
wyeliminowanie lub zmniejszenie płaskostopia u uczniów klasy
pierwszej
Cele
szczegółowe:
·
uświadomienie
dziecku i
rodzicom istnienia wady i związanych z tym zagrożeń,
·
wzmocnienie
mięśni
odpowiedzialnych za utrzymanie łuków i decydujących o
wydolności stopy,
·
wyrobienie nawyku
prawidłowego
stawiania stóp w chodzie, biegu oraz poprawnego trzymania
ich w staniu i
siedzeniu
·
wyrobienie u
dzieci
systematyczności w ćwiczeniu stóp.
Płaskostopie jest to
wada kończyn dolnych polegająca na obniżeniu łuków
wysklepiających stopę. W warunkach prawidłowych stopa opiera się o
podłoże
trzema punktami: piętą, głową pierwszej i głową piątej kości
śródstopia.
Między tymi punktami przebiegają trzy główne łuki stopy:
podłużny przyśrodkowy,
podłużny boczny i poprzeczny przedni. Ich obniżenie prowadzi do
płaskostopia.
Najczęstszą postacią
płaskostopia jest stopa płaska podłużnie i
właśnie profilaktyką tej wady i jej likwidacją zajmę się w tym
programie.
Stopa
ta charakteryzuje się:
·
obniżeniem
łuków podłużnych
– zwłaszcza łuku podłużnego przyśrodkowego,
·
koślawością kości
piętowej,
·
szybkim męczeniem
się i
bolesnością stóp i łydek
Cechy
te mogą mieć różny stopień zaawansowania, zależy od stadium
płaskostopia
(np. obniżenie łuków może nie występować przy odciążeniu
stopy, koślawość
stopy może zanikać przy wspięciu na palce itd.) Odbitka stopy nie
wykazuje
charakterystycznego dla stopy prawidłowego wgłębienia po stronie
przyśrodkowej.
Znamienny jest również sposób zdzierania obuwia.
Dziecko ze stopami płaskimi
zdziera obcasy po stronie wewnętrznej i wykoślawia buty.
Podstawową przyczyną
płaskostopia jest niewydolność mięśni
odpowiedzialnych za utrzymanie łuków stopy.
Głównymi mięśniami
odpowiedzialnymi za wysklepienie łuku podłużnego są mięśnie:
piszczelowy
przedni, piszczelowy tylny, strzałkowy długi oraz wszystkie mięśnie
podeszwowej strony stopy.(fragment prelekcji dla rodziców)
W postępowaniu korekcyjnym z dziećmi z
płaskostopiem
konieczne jest:
1.
Uświadomienie dziecku i rodzicom istnienia wady i
związanymi z tym
zagrożeń,
2.
zapewnienie optymalnych warunków środowiska,
3.
wzmocnienie mięśni odpowiedzialnych za utrzymanie
łuków i decydujących
o wydolności stopy,
4.
wyrobienie nawyku prawidłowego stawiania stóp w
chodzie, biegu oraz
poprawnego stawiania ich w staniu i siedzeniu.
Ad. 1.
Na pozytywne efekty
można liczyć dopiero wtedy, gdy dziecko
ma zaplanowany rozkład zajęć (dzienny i tygodniowy). Taki rozkład
ćwiczeń
rodzice otrzymają.
Rodzice
zostaną poinformowani o:
·
wadach
stóp i częstości
ich występowania oraz zagrożeniu, jakie stwarzają dla zdrowia ich
dziecka,
·
zostaną
poinformowani o
umiejętności zorganizowania środowiska otaczającego dziecko, a więc
prawidłowe
biurko i krzesło do pracy, zmienne pozycja pracy, aktywny wypoczynek,
właściwa
dieta itd.
·
Obowiązku
kształtowania
nawyku prawidłowej postawy w czynnościach dnia codziennego.
Zostaną
przeprowadzone również w czerwcu zajęcia otwarte wraz z
instruktażem i
czynnym udziałem rodziców.
Ad. 2. (zadanie dla
rodziców)
Zabezpieczenie
optymalnych warunków środowiska w przypadku płaskostopia to
przede wszystkim
troska o prawidłowe obuwie i nie przeciążanie stóp
nadmiernym wysiłkiem.
Obuwie zapewniające prawidłowy rozwój stopy powinno
charakteryzować się
szeregiem odpowiednich cech:(zał.Nr2).
Dbając
o nie przeciążanie stóp należy unikać: długotrwałego stania,
biegów i
skoków (zwłaszcza na twardym podłożu), długotrwałych
wysiłków
doprowadzających do przemęczenia mięśni wysklepiających stopę.
Wskazane jest natomiast
chodzenie po miękkim podłożu boso i
zapewnienie stopom możliwości obszernych, nieskrępowanych
ruchów.
Ad.
3.
Wzmocnienie
mięśni uzyskuje się wyłącznie po prawidłowym ustawieniu
stóp. Znacznie łatwiej
jest to uzyskać w odciążeniu. Dlatego ćwiczenia przeciwko płaskostopiu,
zwłaszcza
w początkowym okresie, będą wykonywane
w
siadzie i w leżeniu, a nie w staniu.
Wzmacniając mięśnie
odpowiedzialne za prawidłowe wysklepienie
stóp stosowane będą ćwiczenia analityczne-
wzmacniające
poszczególne grupy mięśniowe, i ćwiczenia syntetyczne-
aktywizującą całą
stopę. Wykorzystane zostaną mięśnie
długie i mięśnie krótkie stopy.
Drugą grupą ćwiczeń
będą stanowić ćwiczenia chwytne- aktywizujące
głównie zginacze podeszwowe palców
stóp. Stosowane będą również marsze,
a nawet biegi i skoki, nie przemęczające jednak stopy.
Celem ćwiczeń jest
wzmocnienie mięśni szczególnie osłabionych oraz
usunięcie przykurczów. Zasadą postępowania korekcyjnego jest
prawidłowe
ustawienie stopy przy każdym ćwiczeniu. Przestrzeganie jej zapewnia
wzmacnianie mięśni w układzie odpowiedniego oddalenia ich
przyczepów oraz właściwego
współdziałania zespołów mięśniowych.
Znaczne ułatwienie w
przybieraniu i utrzymaniu pozycji skorygowanej
stopy stanowią pozycje odciążające. W pierwszym etapie korekcji są one
automatycznie wyrównawczymi. Stopień odciążenia lub
obciążenia zależny
jest od pozycji wyjściowej. Oto przykładowe pw., które
stosowane będą przy
realizacji programu, wg wzrastającego obciążenia:
1.
PW. Leżenie przodem z kolanami ugiętymi stwarza względnie
pełne odciążenie
od ciężaru ciała dla pracy stóp;
2.
pw. leżenie tyłem, nogi ugięte, stopy wsparte o ścianę lub
drabinkę;
3.
pw. leżenie tyłem, nogi ugięte w stawach kolanowych i
biodrowych,
stopy oparte o podłoże;
4.
pw. siad na ławeczce, stopy oparte o podłogę;
5.
pw. stanie obunóż;
6.
pw. stanie jednonóż;
7.
podskoki zeskoki, skoki.
Ad.
4.
Wyrabianie
odruchu prawidłowego stawiania stóp powinno być realizowane
w każdej
sytuacji. Odrabiając lekcje czy oglądając telewizję można i należy
pamiętać
o prawidłowym ułożeniu stóp. W marszu, na spacerze, na
wycieczce należ
zwracać uwagę na prawidłowość chodu, przenoszenie ciężaru z pięty na
palce, właściwe stawianie stóp i właściwe przekolebywanie
się w marszu, które
polega na zaatakowaniu podłoża piętą, przetoczeniu stopy na jej łuku
zewnętrznym,
poprzecznym, aż do odbicia z palucha i wspomagających go
palców. Taki chód
jest w pełni efektywny. Nie stosuje się marszu ani na krawędziach
wewnętrznych
(powodowałoby to znaczne spłaszczenie łuku przyśrodkowego), ani na
krawędziach
zewnętrznych. Dopuszczalne jest maszerowanie na krawędziach
zewnętrznych pod
warunkiem takiego ułożenia palców, że wszystkie palce
łącznie z paluchem
mają kontakt z podłożem.
Wyrabianie nawyku
prawidłowego stawiania stóp sprzyja odpowiednie,
dobrze dobrane obuwie. W korekcji płaskostopia dość powszechnie stosuje
się
również wkładki. O noszeniu wkładek przez dziecko powinien
decydować
lekarz. Błędem jest stosowanie ich na własną rękę.(fragment prelekcji
dla
rodziców)
Wskazania
i przeciwwskazania
Wskazania: kąpiele w ciepłej
wodzie z dodatkiem soli, chodzenie
i bieganie po urozmaiconych podłożu, uprawianie sportów w
tym: pływania,
narciarstwa, gimnastyki artystycznej.
Przeciwwskazania:
długotrwałe stanie, dźwiganie dużych ciężarów,
zeskoki i skoki bierne na twarde podłoże, duże rozkroki w pozycji
stojącej,
niektóre sporty jak piłka nożna i jazda na łyżwach.
Przykłady ćwiczeń
1.
Pw. Siad płaski;
ruch-
naprzemienne zginanie i prostowanie stopy w stawach skokowych, z
równoczesnym
zginaniem palców;
2.
Pw. Leżenie tyłem, stopy oderwane od podłoża;
ruch-krążenie stóp
do wewnątrz i na zewnątrz;
3.
Pw. Leżenie przodem, ręce pod brodą, NN ugięte w stawach
kolanowych
do kąta prostego; ruch-zbliżanie do siebie i oddalanie podeszwy
stóp.
”klaskanie stopami”;
4.
Pw. Siad kuczny; ruch-toczenie piłeczki po podłożu między
stopami;
5.
Pw. Siad ugięty: ruch-obejmowanie stopami (brzegiem
przyśrodkowym) piłeczki.
6.
Pw. Siad na podłodze i podnoszenie palcami stóp
różnych drobnych
przedmiotów;
7.
Pw. Siad na ławeczce; ruch-podnoszenie z ziemi woreczka i
rzut do
wiaderka itp.
Przykłady gier i zabaw
1.
Stopy
witają się – dzieci dobrane parami siadają twarzami do
siebie. Na hasło
prowadzącego –PRAWE STOPY WITAJĄ SIĘ – dzieci
zbliżają do siebie prawe
stopy i dotykają się „podeszwami”. Na hasło
prowadzącego- LEWE STOPY
WITAJĄ SIĘ-dzieci zbliżają częściami podeszwowymi lewe stopy. Zabawa
odbywa się np. w czasie jednej minuty. Prowadzący na zmianę podaje
hasła i
obserwuje dzieci. Po zakończeniu zabawy prowadzący wyróżnia
najładniej
witające się dziecko.
2.
Toczenie
piłki po ścianie-
dzieci leżą przy
ścianie na
plecach z nogami ugiętymi i stopami opartymi o ścianę. Między ścianą a
stopami znajduje się piłka do siatkówki. Na sygnał
prowadzącego dzieci toczą
piłkę nogami po ścianie w górę i w dół. Piłka nie
może upaść na podłogę,
nie wolno jej dotykać rękoma. Jeżeli piłka upadnie to należy
kontynuować
zabawę. Zabawa odbywa się w czasie np. 2 min. Wygrywa dziecko
które w określonym
czasie będzie miało mniej błędów.
3.
Zwiąż
supeł na
skakance-uczestnicy zabawy znajdują się w siadzie na podłodze z nogami
ugiętymi.
Przed każdym z nich znajduje się skakanka. Na sygnał prowadzącego
dzieci
chwytają skakankę palcami stóp i próbują zawiązać
na niej supeł. Wygrywa
ten kto pierwszy zawiąże supeł. Następnie po ogłoszeniu zwycięzcy przed
uczestnikami zabawy zostaje postawione zadanie rozwiązania
supłów. Wygrywa
ten kto pierwszy wykona zadanie itp.
Tok lekcyjny dla stóp płaskich
CZ. I.
1.
zbiórka powitanie, podanie zadania lekcji
2.
zabawa ożywiająca- zwrócenie uwagi na poprawne
ułożenie stóp
CZ.II.
1.
ćwiczenia RR i NN – pozycje niskie
2.
ćwiczenia NN i brzucha – rozluźnienie
3.
ćwiczenie NN i tułowia w odciążeniu- usuwanie ewentualnych
przykurczów
4.
ćwiczenia RR, brzucha i pośladków – w
odciążeniu
5.
ćwiczenia chwytne w odciążeniu
6.
ćwiczenie brzuch i supinacja stóp
7.
ćwiczenie grzbietu i pośladków
8.
ćwiczenia równoważne i chwytne
9.
półzwisy i zwisy
10.
zabawa bieżna lub skoczna z elementami ćwiczeń chwytnych
CZ.III.
1.
pląs ze zwróceniem uwagi na poprawne stawianie
stóp
2.
marsz ze zwróceniem uwagi na poprawne stawianie
stóp
3.
zakończenie – omówienie lekcji i
zadań domowych.
Wada: stopa plaska
Wiek:
dzieci młodsze
Temat:
Wzmocnienie mięśni krótkich stóp w
odciążeniu
Zadanie:
ćwiczenia chwytne stopą z użyciem woreczków i
ołówków
Pomoce:
koce
CZ. I.
1.
zbiórka, powitanie podanie tematu i zadania
2.
pw. siad ugięty, podparty RR na podłodze,ruch-zgięcia i
wyprosty
przodostopia oraz skurcz i rozluźnienie palców stopy
3.
pw. stanie, ruch- chwyt woreczka palcami stopy, uniesienie
w górę i
rzut woreczka przed siebie
CZ.II.
1.
ćwiczenia RR i NN
pw. leżenie przodem, NN ugięte, RR w bok, ruch- zgięcie grzbietowe i powierzchniowe stopy z równoczesnym zaciskaniem i rozluźnianiem pięści
2.
ćwiczenia mm brzucha i NN
pw. leżenie tyłem, NN w kolanach ugięte, RR pod głową, palce stóp trzymają woreczek, ruch- rowerek
3.
ćwiczenie mm pośladkowych
pw. siad ugięty, chwyt palcami stóp woreczka, ruch- przejście do leżenia tyłem(I faza), leżenie przodem i wznos NN nad podłogą (II faza)
4.
zabawa z woreczkiem
pw. siad ugięty, RR na podłodze, ruch- przekładanie woreczka stopą nad kolanem drugiej nogi, kto więcej przełoży woreczek
5.
ćwiczenia mm brzucha
pw. siad prosty, woreczek między podeszwową stroną stóp, ruch- leżenie przewrotne- siad prosty
6.
nauka poprawnego ustawiania stóp w siadzie, w
chodzie w staniu
7.
ćwiczenie chwytne palcami stóp
pw. siad ugięty,
podparty, ruch- przekładanie ołówka stopą do stopy
8.
ćwiczenia równoważne
pw. stanie na ławeczce, ruch-marsz dostawny bokiem po ławeczce z chwytem palcami stóp brzegu ławeczki
9.
zabawa z przerzucaniem woreczka przez ławkę ze
współzawodnictwem
grupowym lub indywidualnym- wygrywa ten zespół,
który ma mniej woreczków po
swojej stronie
1.
marsz,
cwał, marsz
2. pw. siad na ławeczce, kocyk pod stopami, ruch- zwijanie kocyka palcami stóp
3. pw. jw. Poprawne ustawienie stóp i wzmacnianie mięśni długich stóp w odciążeniu
4. zadanie domowe, omówienie lekcji.
Opis postępów nastąpi po przeprowadzeniu 10 jednostek lekcyjnych z ćwiczeniami na stopy płaskie. Po ich przeprowadzeniu nastąpi ponowne badanie stóp wskaźnikiem Wejsfloga, co pozwoli ocenić słuszność obranych działań.
Dzieci poddawane będą ciągłej obserwacji zarówno na zajęciach gimnastyki korekcyjno- kompensacyjnej, na zajęciach w-f-u, jak i w domach.
Program
zatwierdzony do realizacji Uchwałą RP z dnia 18.01.2005r.
Opracowała
mgr Małgorzata Witkowska-Wit